၂၀၁၅ မွာ vision ေတြအားၿပိဳင္တဲ့ပြဲမ်ိိဳးျဖစ္ေစခ်င္တယ္ (ဦးမင္းဇင္ႏွင့္ေတြ႕ဆံုျခင္း)

သစ္။ ေတာ္၀င္ႏွင္းဆီမွာသံလြင္ (Citizen Empowerment Program) ကျပဳ လုပ္သြားတာ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးအကူးအေျပာင္း၏ အခြင့္အလမ္းႏွင့္စိန္ေခၚမႈမ်ား ေခါင္းစဥ္နဲ႕ ျပဳလုပ္တဲ့စကား၀ုိင္း ေဆြးေႏြးပြဲမွာ Institution ေခါင္းစဥ္နဲ႔ကိုမင္းဇင္ေဆြး ေႏြးခဲ့တာ ေတြ႔ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ Institution ဆုိတာဘာလဲ။ ျပီးေတာ႔ Institution ရဲ႕သေဘာသဘာ၀နဲ႔ အေရးပါပံုေတြကို ပထမဦးစြာ ေျပာျပေပးေစခ်င္ပါတယ္။

ဇင္။ အလြယ္ဆံုးေျပာရရင္ေတာ႔ Institution ဆုိတာ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြ၊ က်င့္ထံုးေတြကို ေျပာတာပါပဲ။ သေဘာကေတာ့ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း၊ က်င့္ထံုးေတြအားေကာင္းရင္ လူပုဂ္ၢိဳလ္ေတြ ေပၚမွာ သိပ္အားကိုးစရာမလုိဘဲ စနစ္ကိုအားကိုး ၿပီးေတာ့ အဖြဲ႕အစည္းကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ႏုိင္ငံကိုပဲျဖစ္ျဖစ္ အုပ္ခ်ဳပ္သြား လို႔ရတယ္။ ေနာက္တစ္ခုက Institution ေတြမွာ စာနဲ႔ေရးထားတာရွိတယ္။ မေရးထားတာေတြလည္း ရွိတယ္။ Formal နဲ႔ Informal ေပါ့။ ဥပမာဆုိပါေတာ့ဗ်ာမိသားစုတစ္ခုရဲ႕ထမင္း၀ုိင္းမွာထမင္းစား ေတာ့မယ္ဆုိရင္ သားသမီးေတြက အေဖကုိအရင္ဆံုးဦးခ်ၿပီးမွစားတယ္။ အဲဒီလုိက်င့္သံုးရင္းန႔ဲက်င့္ထံုး ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒါ Institution ပါပဲ။ Rule of game ပဲဗ်။ ကစားပြဲရဲ႕စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းပဲ။ စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းနဲ႔ အစဥ္အလာကမိသားစု၀င္ေတြေပၚမွာ လႊမ္းမုိးတယ္။ ေနာက္ေမြးလာတဲ့ကေလး က ေရွ႕ကကေလးလုိလုိက္နာၿပီးအေဖကုုိ ဦးခ်သြားတာမ်ိဳးေပါ့။ ေနာက္တစ္ခုက Institution ေတြမွာ အဓိပၸါယ္ေတြလည္းပါတယ္။ တန္ဖိုးထားမႈေတြလည္းပါတာေပါ့။ Identity လည္းပါတယ္။ ဥပဓိေပါ့။ ေစာေစာကေျပာတဲ့မိသားစုထမင္း၀ိုင္းမွာ အေဖကိုအရင္ဆံုးဦးခ်တယ္ဆုိတာ ဂါရ၀တရားကိုျပတာ။ ခ်စ္ခင္မႈကိုျပတာေပါ့။ ၿပီးေတာ့ မိသားစုစိတ္ဓာတ္ကိုလည္း ျပရာေရာက္တာေပ့ါ။ ဒီလုိေတြးလုိ႔ရတယ္။ ႏုိင္ငံေရးမွာလည္း ဒီလုိပဲ။ ႏုိင္ငံေရးပါတီတစ္ခုမွာသူ႔ရဲ႕စည္းမ်ဥး္စည္းကမ္းေတြ ရွိတယ္။ အေျခခံဥပေဒ ရွိတယ္။ ဒါႏုိင္ငံေရးပါတီရဲ႕စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း က်င့္ထံုးေတြေပါ့။ အဲဒီမွာလည္း ေရးထားတာေတြ မေရးထားတာေတြလည္းရွိပါတယ္။ အဲဒီႏုိင္ငံေရးပါတီရဲ႕ျပယုဂ္ကဘာလဲ။ Identity ကဘာလည္း ဆုိတာလည္းရွိပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီေရးအတြက္လား၊ တရားမွ်တမႈအတြက္လား၊ ပတ္၀န္းက်င္ထိန္း သိမ္းမႈ ေဇာင္းေပးတာလား၊ က်င့္ထံုးစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းရယ္ Identity ဥပဓိရယ္ဆုိၿပီးရွိပါတယ္။ တခါ Resource ဆုိတာလည္းရွိရတယ္။ မိသားစုထမင္းလက္ဆံုစား ႏုိင္ဖုိ႔ဆုိရင္လူစံုရမယ္။ မိသားစုု၀င္ ေတြမွာစာ၀တ္ေနေရး လုံးပန္းရင္းအခ်ိန္ပုိဆင္းရတာတုုိ႔ ညဆုုိင္းအလုုပ္ဆင္းရတာတုုိ႔ရွိရင္ လူမစံုႏုိင္ ေတာ့ဘူး။ ထမင္းလက္ဆုုံ မစားႏုုိင္ေတာ့ဘူး။ ဒါဆုိထမင္း၀ုိင္းမွာ အေဖကိုဦးခ်ႏုိင္မွာလည္းမဟုတ္ေတာ့ ဘူး။ ဒါ့ေၾကာင့္ ဘယ္လုုိ Institution ေတြမွာပဲျဖစ္ျဖစ္ Resource ဟာအေရးပါပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ Institution ဆုုိတာ(၁) စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းက်င့္ထံုး၊ (၂) အဲဒီစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းက်င့္ထံုးကေပးတဲ့ အဓိပ္ၸါယ္တန္ဖိုး၊ ျပယုဂ္ေတြပါတယ္။ (၃) အဲဒီစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖုိ႔ အရင္းအျမစ္လည္းလုိပါတယ္။ ေနာက္တစ္ခုကေတာ႔ Institution အားေကာင္းမေကာင္းတုိင္းတာ တာေပါ့။ ဥပမာဆိုပါေတာ့ဗ်ာInstitution ေတြမွာမလုပ္မေနရလုပ္ရမယ္ဆုိတာမ်ိဳး။ enforcement ရွိသလားေပါ့။ ထမင္း၀ုိင္းမွာ အေဖကိုသားသမီးက ဦးမခ်ဘူးဆုိရင္ အေမကဗိုက္ေခါက္လိမ္ဆြဲသလား ဆုိတာမ်ိဳးေပါ့။ အဲဒီလုိမ်ိဳးဆုေပးဒဏ္ေပးေပါ့ enforcement ရွိတယ္ဆုိရင္ အဖြဲ႕အစည္းအတြက္ အားေကာင္းေစ၊ အေထာက္အကူျဖစ္ေစႏုိင္ပါတယ္။ ဒီႏုိင္ငံမွာဥပေဒေတြေတာ့ရွိေနတာပဲ။လူေတြက လိုက္မလုပ္ၾက ဘူးဆုိရင္ဒါ enforcement မရွိတဲ့သေဘာေပၚလြင္တာေပါ့။ ေနာက္ Institution ေတြဟာ စည္းမ်ဥး္စည္းကမ္းေတြ၊ က်င့္ထုုံးေတြကို ခုျပဌာန္းလုိက္ ခု႐ုပ္သိမ္းလုိက္လုပ္ေနရင္လည္း Institution ဟာ တည္ၿငိမ္မႈမရွိႏုိင္ဘူး။ တသမတ္တည္း မျဖစ္ႏုုိင္ေတာ့ျပန္ဘူး။ ဒါဆုိရင္အဲဒီ Institution ဟာ အားမေကာင္းႏုိင္ဘူး။ အေဖကိုဦးခ်ေန ရာက အေဖအရက္မူးလာရင္ ဦးမခ်နဲ႔ဆုိရင္ စည္းကမ္းကေစာစာကတစ္မ်ိဳး၊ ခုတစ္မ်ိဳးဆုိရင္လည္း လုုိက္နာရမယ့္လူေတြကအေလးအနက္မထား ေတာ့ဘူး။ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြအဖြဲ႔အစည္းေတြမွာလည္း ဒီအတုိင္းပါပဲ။ Institutionalization ျဖစ္မျဖစ္ဆုိတာ၊ သူ႔စည္းသူ႕ဥပေဒသူ႕က်င့္ထုုံးေတြကုုိ ဘယ္ေလာက္အထိ မလုပ္မေနရလုပ္ရမယ္ဆုိတဲ့ က်င့္သုုံးမႈမ်ိဳးရွိမရွိရယ္၊ တသမတ္တည္းက်င့္သံုးႏုိင္မႈရွိမရွိဆုိတာ ရယ္ေပၚမွာမူတည္ပါတယ္။

သစ္။ ျမန္မာ့ႏုိင္ငံေရးအကူးအေျပာင္းမွာ Institution ေတြ အားနည္းတယ္လုိ႔ panel discussion တစ္ခုမွာ ေျပာသြားတာရွိတယ္ အထူးသျဖင့္ျမန္မာႏုိင္ငံမွာစစ္တပ္ကလြဲလုိ႔ ခုိင္မာ အားေကာင္းတဲ့ Institution မရွိဘူးလုိ႔ ေျပာခဲ့တာသတိထားမိပါတယ္။ Institution ေတြ အားနည္းတယ္။ အဲဒီလိုအားနည္းတယ္ဆုိရင္ ဘယ္လုိအက်ိဳးသက္ေရာက္မႈေတြ ျဖစ္ႏုိင္လဲ။ အားေကာင္းလာေအာင္ ကၽြန္ေတာ္တို႔ ဘာေတြလုပ္ဖုိ႔လုိမလဲဆုိတာ ရွင္းျပေပးပါ။

ဇင္။ Institution နဲ႕ပတ္သက္ၿပီးေျပာရရင္ (၁) စည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းေတြရွိေနတာ၊ ရွိေအာင္တည္ ေဆာက္တာရယ္၊ (၂) အဲဒီစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္းက်င့္ထံုးေတြရဲ႕အရည္အေသြးရယ္ အဲ့ဒီႏွစ္ခုကေတာ့ မတူဘူးေပါ့။ emergence or existence of institution နဲ ့ quality of institution မတူဘူးေပါ့။ ေရာၿပီးလုုံးေထြးမစဥ္းစားသင့္ဘူး။ ခုနေျပာသလုိ စစ္တပ္သာလွ်င္တစ္ခုတည္းေသာ institution လုိ႔ေျပာတဲ့အခါမွာ institution အျဖစ္တည္ရွိတဲ့သေဘာကိုေျပာတာပဲျဖစ္တယ္။ အဲ့ဒီရွိတဲ့ institution ဟာ quality အရည္အေသြးရွိတဲ့အင္စတီက်ဳးရွင္းဟုုတ္၊ မဟုုတ္ဆိုတာကေတာ့သီးသန္႔ စဥ္းစားရမယ့္ကိစၥ ျဖစ္ပါတယ္။ စစ္တပ္သာလွ်င္တခုတည္းေသာ institution လုိ႔ ေျပာတာဟာဒီ institution မွာ quality အရည္အေသြးရွိေနတယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ဆုိလုိတာမဟုတ္ပါဘူး။ ကၽြန္ေတာ္ ေျပာခ်င္တာက ဒီႏုိင္ငံမွာသံဃာအဖြဲ႕အစည္းကလြဲရင္ေလာကီေရးမွာေတာ့ ထိထိေရာက္ေရာက္ ရပ္တည္ေနတာဆုိလုိ႔ စစ္တပ္ပဲရွိတယ္။ အဲဒီလုိစစ္တပ္တခုတည္း ႀကီးစုုိးထားတဲ့အခါက်ေတာ့ တုိင္းျပည္ရဲ႕ လံုျခံဳေရးမွာတင္မဟုတ္ဘူး။ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး၊ စီးပြားေရး၊ ႏုိင္ငံေရးစတဲ့ေနရာတုုိင္းမွာလုုိလုုိ စစ္တပ္ကထုိးေဖာက္ၿပီး ေနရာယူထားႏုိ္င္ တာေပါ့။ တစ္ခါအဲဒါကိုျပန္လည္ထိန္းညွိႏုိ္င္မယ့့္က်န္တဲ့ institution ေတြအားမေကာင္းဘူးဆုိရင္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းဟာ စစ္တပ္ရဲ႕ထိန္းခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာပဲ ႀကိဳက္ သည္ျဖစ္ေစ မႀကိဳက္သည္ျဖစ္ေစရွိေနမွာပဲ။ ဒါေၾကာင့္ ကၽြန္ေတာ္ထင္တာကေတာ့ပါလီမန္ေတြ အားေကာင္းဖုိ႔လုိတယ္၊ ႏိုင္ငံေရးပါတီေတြ အားေကာင္းဖုိ႔ လုိတယ္။ ေရြးေကာက္ပြဲ စနစ္ေတြအားေကာင္း ဖုိ႔လုိတယ္။ မီဒီယာေတြ၊ အရပ္ဘက္ လူ႔အဖြဲ႕အစည္းေတြ အားေကာင္းဖုိ႔လုိတယ္။ ဒီဟာေတြ အကုန္လံုးကလည္းစည္းမ်ဥ္းစည္းကမ္း ေတြက်င့္ထံုးေတြနဲ႔ လႈပ္ရွား ေနတဲ့ အဖြဲ႔အစည္းေတြ ျဖစ္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္မုိ႔ ဒါေတြအားေကာင္းမွ သာလွ်င္ ဒီႏုိင္ငံမွာတပ္မေတာ္ တစ္ခုတည္းမဟုတ္ဘဲ၊ တျခားေသာ institution ေတြပါ အားေကာင္းလာၿပီး ဗဟုသေဘာေပါ့ ၿမိဳင္ၿမိဳင္ ဆုိင္ဆုိင္ရွိမယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့သံုးသပ္ပါတယ္။ အျပန္အလွန္ ထိန္းညွိမႈေတြ ရွိလာမယ္လုုိ႕ ယူဆပါတယ္။

သစ္။ ကိုမင္းဇင္ ေျပာသြားတဲ့ထဲမွာ CSO ရဲ႕ အခန္းက႑လည္း ပါ၀င္တာေတြ႕ရပါတယ္။ အထူးသျဖင့္ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိ္င္ငံမွာ ရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေရးပါတီေတြဟာ စစ္တပ္ရဲ႕အုပ္ခ်ဳပ္မႈေအာက္မွာရွင္သန္ ေရးအတြက္ရုန္းကန္ခဲ့ရတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အဖြဲ႕အစည္း ေတြ ဟာ စနစ္တက်မရွိဘဲအားနည္းၾကတယ္။ တခ်ိဳ႕လည္းခုမွ ပါတီ စေထာင္တဲ့အတြက္ institution ကိုေသခ်ာမလုပ္ႏုိင္ၾကဘူး။ အဲဒီ ေတာ့ အကူးအေျပာင္းမွာ CSO ေတြ နုိင္ငံေရးပါတီေတြ အား ေကာင္းလာေအာင္ ဘာေတြလုပ္ေဆာင္ သင့္သလဲဆုိတာလည္း ဆက္ေျပာျပပါဦး။

ဇင္။ ဒီမုိကေရစီစနစ္ရွင္သန္ဖုိ႔ုဆိုတာ ႏုိင္ငံေရးပါတီအားေကာင္းမွပဲ ရွင္သန္မွာပါ။ ပါလီမန္ရွင္သန္ဖုိ႔ဆုိတာလည္း ႏုိင္ငံေရးပါတီအား ေကာင္းမွပါ။ ႏုိင္ငံေရးပါတီဆုိရာမွာလည္းသံုးပိုင္းေပါ့။ တစ္ပိုင္းက အာဏာရ၊ လႊတ္ေတာ္ထဲမွာထုိင္ေနတဲ့ လႊတ္ေတာ္အမတ္ေတြ၊ အုပ္ခ်ဳပ္ေရးဘက္မွာ ရွိႏုိင္တဲ့ ပါတီက ႏိုင္ငံေရးသမားေတြ။ Public office မွာတာ၀န္ယူထားတဲ့ႏုိင္ငံေရးသမားေတြေပါ့။ ေနာက္ တစ္ခုကေတာ့ party on the ground ေပါ့ဗ်ာေအာက္ေျခမွာ လုိက္ ၿပီးလူထုကိုစည္းရံုးေပးရတဲ့ organizer ေတြ၊ ပါတီစည္းရံုးေရးမွဴး ေကာင္းေတြရယ္၊ ေနာက္မဲဆႏ္ၵရွင္ေတြေပါ့ဗ်ာ။ ေနာက္ဆံုးတစ္ခုက ေတာ့ ဌာနခ်ဳပ္မွာရွိတဲ့ ပါတီအာဏာပိုင္ေတြ၊ ပါတီမန္ေနဂ်ာေတြ party in the headquarter ေပါ့။ ႏုုိင္ငံေရးပါတီတစ္ခုမွာ အဲလို level အဆင့္အလႊာသံုးခုရွိတာေပါ့ဗ်ာ။ အာဏာမွာ၀င္လုပ္ေနတဲ့သူရွိ တယ္။ ေအာက္ေျခ သိမ္း၀င္လုပ္ေနတဲ့သူရွိတယ္။အဲ့ႏွစ္ခုကိုဆက္စပ္ ေပးၿပီးေတာ့ ၾကားခံလုပ္ေပးတာက ဌာနခ်ဳပ္ကေပါ့။ အာဏာမွာ၀င္လုပ္ေနတဲ့သူေတြက ႏုိင္ငံေရးသမားေပါ့ ။ေအာက္ေျခမွာ၀င္လုပ္ေန တဲ့သူေတြက စည္းရံုးေရးမွဴးေတြ၊ မဲဆႏ္ၵရွင္ေတြေပါ့။ အလယ္အလတ္ ေတြက ပါတီမန္ေနဂ်ာေတြေပါ့။ အဲ့သံုးခုကဆက္စပ္မႈအား မေကာင္း ရင္ ႏိုင္ငံေရးပါတီ အားမေကာင္းႏုိင္ဘူး။ ၾကံ့ခုိင္ေရးပါတီပဲျဖစ္ျဖစ္၊ NLD ပဲျဖစ္ျဖစ္၊ တုိင္းရင္းသားပါတီေတြပဲျဖစ္ျဖစ္ ပါတီတုိင္းမွာ အဲဒီသံုးလႊာရွိတယ္။ အဲ့ဒီသံုးလႊာဘယ္ေလာက္ထိ ေပါင္းစပ္ညွိႏိႈင္းမႈ ရွိသလဲဆုိတာနဲ႔တုိင္းတာေလ့ရွိပါတယ္။ ပုိင္းလုိက္ရင္ ႏွစ္ခုထြက္လာ တယ္။ ပါတီနဲ႔ ႏုိင္ငံေတာ္ဆက္ဆံေရး၊ ပါတီနဲ႔ လူ႔အဖြဲ႕အစည္း (၀ါ) ျပည္သူဆက္ဆံေရး။ ပါတီနဲ႔ႏုိင္ငံေတာ္ဆက္ဆံေရးက ျမန္မာႏုိင္ငံမွာ ဆုိရင္အားနည္းတယ္လုိ႔ ေျပာလုိ႔ရတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္မွာ အုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာယူမယ့္ သမၼတတုိ႕၊ ၀န္ႀကီးတုိ႔ဟာအုပ္ခ်ဳပ္ေရး အာဏာယူတဲ့ အခ်ိန္ကစၿပီး ပါတီလုပ္ငန္းေတြမွာ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ျခင္းမျပဳရလုုိ႕ အေျခခံဥပေဒ ပုုဒ္မ ၆၄ နဲ ့ ပုုဒ္မ ၂၃၂ (ဋ) ေတြမွာ ျပဌာန္းထားပါ တယ္။ သေဘာက ပါတီတစ္ခုဟာမဲႏုုိင္ရင္ ပါတီေခါင္းေဆာင္ တစ္ေယာက္ကို သမ္ၼတျဖစ္ေအာင္လုပ္ေပးႏုိင္ေပမယ့္ အဲဒီသမၼတ ဟာ သမ္ၼတျဖစ္သြားတဲ့အခ်ိန္ကစၿပီးပါတီ စမသါမော အတုိင္း ပါတီ စသူငခပ အတုိင္းေဆာင္ရြက္စရာမလုိဘူး။ သူကပါတီကုုိတာ၀န္ခံ စရာမလုိဘူး။ သူကပါတီက ယာယီထြက္ထားရသလုုိပဲ။ ဗိုလ္ခ်ဳပ္ မွဴးႀကီးသန္းေရႊ လုပ္ခ်င္တဲ့ရည္ရြယ္ခ်က္ကေတာ့ အာဏာကုိတစ္ေန ရာထဲလူတစ္ဦးထဲဆီမွာ ပံုေနမွာစိုးလုိ႔ခြဲထုတ္ထားဖုိ႔ရည္ရြယ္ပံုရပါ တယ္။ မင္းကေတာ့ ပါတီမွာေနခဲ့။ မင္းကေတာ့ သမ္ၼတသြားလုပ္။ မင္းကေတာ့လႊတ္ေတာ္သြား။ မင္းကေတာ့တပ္မွာ ေနခဲ့ဆုိၿပီးခြဲထုတ္ တာ။ ဒါေပမဲ့ အဲလုိခြဲထုတ္ျခင္းအားျဖင့္ ပါတီက အားမေကာင္းေတာ့ ဘဲ လူပုဂ္ၢိဳလ္ေတြကအားေကာင္းသြားတာ။ ဦးသိန္းစိန္က ခုလုိလုပ္ ႏုိင္တယ္ဆုိတာပါတီနဲ႕သိပ္မဆုိင္ဘူး။ သူ႔နားမွာ ရွိေနတဲ့ေျပာင္းလဲ ခ်င္တဲ့၀န္ႀကီးေတြ၊ Technocrat ပညာသည္ေတြနဲ႔ သူခုလိုလုပ္ေန တာ။ ႀကံ့ခုိင္ေရးပါတီဟာ ေရြးေကာက္ပြဲအႏုိင္ရပါတီ election winning party ျဖစ္တယ္။ ဒါေပမယ့္ အုပ္ခ်ဳပ္ေနတဲ့ပါတီ ruling party ေတာ့မဟုတ္ဘူးလုုိ ့က်ေနာ္အၿမဲ ေျပာေလ့ရွိပါတယ္။ ဒါဟာ မေကာင္းဘူးလုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ထင္တယ္။ ဥပမာဆုိပါေတာ့ဗ်ာ ပညာတတ္တစ္ေယာက္က ပါတီ၀င္ခ်င္တယ္။ ႀကံ့ခုိင္ေရးပဲျဖစ္ျဖစ္၊ NLD ပဲျဖစ္ျဖစ္ေပါ့ဗ်ာ။ သမၼတက ၀န္ႀကီးခန္႔တဲ့ေနရာမွာ သူႀကိဳက္ တဲ့လူကို ေရြးၿပီးခန္႔ႏုိင္တယ္။ ပါတီ၀င္ျဖစ္စရာမလုိဘူး။ ပုုံမွန္အားျဖင့္ လူေတာ္တစ္ေယာက္ဟာပါတီ၀င္လုိ႔ရွိရင္ပါတီ ့hierarchy အဆင့္ဆင့္ျဖတ္သန္းၿပီးမွ ၀န္ႀကီးျဖစ္ႏုိင္ဖြယ္ရွိတယ္။ သေဘာက ေတာ့ လူေတာ္လူေကာင္းတစ္ေယာက္ဟာပါတီ၀င္ဖုိ႔အတြက္ incentive မက္လုုံးသိပ္မရွိဘူးျဖစ္ေနတယ္။ ဒီတုိင္းအျပင္ကေနသြား တာကမွ တုိက္ရုိက္၀န္ႀကီးတန္းျဖစ္ႏုိင္တယ္။ သမ္ၼတအႀကံေပးျဖစ္ ႏိုင္တယ္။ ပါတီမွာ၀င္လုပ္ရင္ party hierarchy လုိ႔ေခၚတဲ့ ပါတီယႏ္ၱရားထဲမွာ ျမဳပ္သြားႏုိင္တယ္။ ပါတီဟာleadership recruitment လုိ႔ေခၚတဲ့ ေခါင္းေဆာင္သစ္ေမြးျမဴတဲ့ေနရာမွာ အဟန္႕ အတားျဖစ္ေစတဲ့ သေဘာျဖစ္ေနတယ္။ အေျခခံဥပေဒဟာ ပါတီ ေတြကို အားေကာင္းေအာင္မလုပ္ေပးႏုိင္ဘူး ဆုိတာေတြ႕ရတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္နဲ႕ ပါတီရဲ႕ဆက္ဆံေရးက အင္မတန္မွအားနည္းတယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္။ အဲဒါကို ျပင္သင့္တယ္။ အဲဒါကိုမျပင္ရင္ ပါတီ အားမေကာင္းႏုိင္ဘူး။ ပါတီအားမေကာင္းရင္ ဒီမုိကေရစီမရွင္သန္ႏိုင္ ဘူး။ ပါတီနဲ႔လူ႕အဖြဲ႕အစည္း ျပည္သူ ေတြၾကားမွာေတာ့ ဆက္ဆံေရး အားေကာင္းတာေတြ႕ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ လူထုေနာက္ၿမီးဆြဲလုပ္တာ၊ အႀကိဳက္လုိက္ၿပီးစည္းရံုးတာမ်ိဳး၊ လာဘ္ထုိးၿပီး စည္းရံုးတာမ်ိဳး ေတြပုုိေတြ႔ရတယ္။ တကယ့္တကယ္ program နဲ႔လုပ္ငန္းစဥ္နဲ႔ စည္းရံုးတာမ်ိဳးေတာ့မေတြ႕ရဘူး။ က်န္းမာသန္းစြမ္းတဲ့အားေကာင္းပုုံ မ်ိဳးေတာ့မဟုတ္ဘူး။ ဆရာဒကာဆက္ဆံေရး clientalism ပုုံစံမ်ဳိး ပုုိဆန္ေနတယ္။ အဲဒါကတိုင္းျပည္အတြက္ သိပ္မေကာင္းဘူး။

သစ္။ အခုကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ အကူးအေျပာင္းကာလမွာ အမ်ိဳး သားေရး၀ါဒ ေခါင္းေထာင္လာႏုိင္တဲ့ အရိပ္အေရာင္ေတြ ေတြ႔ျမင္ေနရပါတယ္။ အကယ္၍သာ nationalist ေတြအား ေကာင္းလာရင္ ဘယ္လုိအက်ိဳး ဆက္ေတြျဖစ္ေပၚလာႏုိင္မလဲ။

ဇင္။ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္ဆိုတာေကာင္းပါတယ္။ ေနာက္ က်ေနလို႔ ေနာက္ကေနအမွီလုိက္ဖုိ႔ဆုိ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္န႔ဲ ေမာင္းႏွင္ရတာပါပဲ။ ဂ်ာမနီတုိ႔ ၊ ဂ်ပန္တုိ႔ဆုိ ဒီအတုိင္းပဲလုပ္ခဲ့ၾက တယ္။ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္ကနုိင္ငံသားျဖစ္မႈ အေပၚမူတည္ရင္ ေတာ့ေကာင္းတယ္။ အဲလိုမဟုတ္ဘဲ ဘာသာေရး၊ လူမ်ိဳးေရးတုိ႔ေပၚ အေျခခံရင္ေတာ့မေကာင္းဘူး။ က်ေနာ္တုိ႕လူ႔အဖြဲ႕အစည္းက ပဋိပကၡ ေတြေၾကာင့္ အနာတရျဖစ္ရတာေတြမ်ားၿပီ။ ထပ္ၿပီးေတာ့ ဒါေတြ ေၾကာင့္အကြဲအၿပဲေတြထပ္ျဖစ္ရမယ္ဆိုရင္ ဘယ္လုိမွျပန္ေကာင္း ႏုိင္စရာမရွိဘူး။ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္က ငါတုိ႔ေနာက္က်ေနၿပီဆုိတဲ့ အသိစိတ္နဲ႔ဆုိရင္ေတာ့ အမ်ိဳးသားေရးစိတ္ကေကာင္းတယ္။ အဲလုိမဟုတ္ဘဲလူမ်ိဳးတစ္မ်ိဳး၊ ဘာသာတစ္ခုကို ရည္ရြယ္တုိက္ ခုိက္ခ်င္တဲ့ Negative Nationalism ဆုိရင္ေတာ့ ဒီႏုိင္ငံဟာ ပဋိပကၡ ေတြနဲ႕ ေနာက္ထပ္ႏွစ္ေပါင္းမ်ားစြာ သြားရဖုိ႔ရွိတယ္။ အဲဒါဆုိရင္ေတာ့ ၀မ္းနည္းစရာပဲ။ ကမၻာမွာလည္းဒီလုိပါပဲ။ ယူဂိုစလားဗီးယားတုိ႔ဆုိရင္ negative nationalism ျဖစ္တယ္။ ကၽြန္ေတာ္ေျပာခ်င္တာက positive nationalism လုိအပ္တယ္။ တရုတ္မွာလည္း တိန္ ေရွာက္ဖိန္္တုိ႔ဆို အမ်ိဳးသားေရးစိတ္နဲ႔ပဲ ထုိးတင္ခဲ့တာ။ထိုင္၀မ္ေရာ တရုတ္ျပည္မႀကီးကေရာႏုုိင္ငံေရး၀ါဒ ideology ကြဲတယ္ေျပာ ေပမယ့္ ဟန္တရုုတ္အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ nationalism နဲ႔ပဲတုိင္း ျပည္ကို တုိးတက္ေအာင္လုပ္ရတာပဲ။ ငါတုိ႔ေနာက္က်ေနၿပီဆုိတဲ့ စိတ္နဲ႔လုပ္တာ။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာျပႆနာက nationalism က နယ္ခ်ဲ႕ဆန္႔က်င္ေရးေပၚမွာ အေျခခံၿပီးျဖစ္လာတာျဖစ္တဲ့အတြက္ တစ္ခုခုေပၚမွာ ဆန္႔က်င္တဲ့မ်ိဳးခ်စ္စိတ္က အစဥ္အလာလုိျဖစ္ေန တယ္။ ျဖစ္သင့္တာကေတာ့ positive ကုိ အေျခခံတဲ့ အနာဂတ္ တိုးတက္မႈကိုအေျခခံတဲ့ nationalism ျဖစ္သင့္တယ္။ အဲဒါကို လည္း ေခါင္းေဆာင္ပိုင္းကနားလည္ထားဖုိ႕ လိုအပ္သလုိလူထုကုိ ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းခ်ျပဖို႔လုိမယ္လုိ႔ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္။

သစ္။ ေနာက္တစ္ခုက ကိုမင္းဇင္ေျပာဖူးတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ႏုိင္ငံက ပထ၀ီအေနအထားအရကို အမ်ိဳးသားလံုၿခံဳေရးျပႆနာ ရွိတယ္။ ဘာကိုဆုိလုိတာလဲဆုိတာ တိတိက်က် ရွင္းျပေပးပါလား။

ဇင္။ ႏိုင္ငံေတာ္ဆုိတာသူ႔ရဲ႕ နယ္ေျမအခ်ဳပ္အျခာအာဏာဆုိတာ ရွိပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ ျမန္မာႏုိင္ငံမွာက ႏုိင္ငံေတာ္ဆုိတာ ႏုိင္ငံ ေတာ္မည္ကာမတၱသေဘာမ်ိဳးျဖစ္ေနတယ္။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕နယ္စပ္ေတြအကုန္လံုးမွာ တုိင္းရင္းသားလက္နက္ ကိုင္ပဋိပကၡေတြရွိတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ အဲဒီနယ္စပ္ေတြကို ႏိုင္ငံေတာ္ အာဏာစက္ ကမလႊမ္းၿခံဳႏုိင္ဘူး။ ဒါေၾကာင့္မုိ႕အိမ္နီးခ်င္းႏုိင္ငံေတြက ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံကိုလႊမ္းမုိးတဲ့သေဘာရွိတယ္။ သက္ဆုိင္ရာအဖြဲ႕ အစည္းေတြကိုလႊမ္းမုိးတာေသာ္လည္းေကာင္း၊ လက္နက္အေထာက္ အပံ့စတာေတြနဲ႕ လႊမ္းမုိးတာေသာ္လည္းေကာင္း၊ အယူအဆ အရ လႊမ္းမုိးတာေသာ္လည္းေကာင္း၊ စီးပြားေရးအရလႊမ္းမုိးထားေသာ္ လည္းေကာင္း ျဖစ္ႏုိင္တယ္။ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရး ျပႆနာဆုိတာ အဲဒါပဲ။ အဲဒီလုိ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕အာဏာစက္ဟာ တစ္တုိင္းျပည္လံုးကို မလႊမ္းမုိးႏုိင္ေသးတဲ့အခ်ိန္မွာပထ၀ီႏုိင္ငံေရး အႏၱရာယ္ကို ေလွ်ာ့တြက္ လုိ႔မရဘူး။

သစ္။ Globalization ျဖစ္စဥ္ေၾကာင့္ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးဟာ အဓိကမက်ေတာ့ဘူးလုိ႔ ယူဆသံေတြၾကားခဲ့ဖူးပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ခုခ်ိန္မွာေတာ့ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးဟာ က်ယ္က်ယ္ေလာင္ေလာင္နဲ႔ ေရွ႕တန္းျပန္ေရာက္လာတာက္ို ေတြ႕ရပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မုိ႕ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးအေၾကာင္းဆက္ေျပာေပးပါဦး။

ဇင္။ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးက ပဋိပကၡမ်ားတဲ့ႏုိင္ငံေတြမွာ ၊ ေနာက္တစ္ခုက ကိုယ့္ႏုိင္ငံအေနအထား၊ ျမန္မာျပည္ဆုိရင္ တရုတ္ျပည္ေတာင္ပိုင္းအ တြက္ ပင္လယ္ထြက္ေပါက္ျဖစ္ေနတာေပ့ါ။ တခါအိႏ္ၵိယတုုိက္၊ ၿပီးေတာ့ အေရွ႕ေတာင္အာရွတခုုလုုံးနဲ႔ ခ်ိတ္ဆက္မႈစသျဖင့္ အမ်ား ႀကီးပါပဲ။ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးအရ အေရးပါတာေပါ့။ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံရဲ႕ location သေဘာအရ အလြန္တရာအေရးပါတယ္။ Globalization ကလည္း ပြင့္ပြင့္လင္းလင္းေျပာရရင္တကယ့္အေရးပါတဲ့စီးပြားေရးဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြကိုခ်မွတ္တဲ့အခါမွာ ႏုုိင္ငံေတြဟာ ဘယ္ ေတာ့မွ supply နဲ႕ demand တုိ႕ profit စတာေတြ တခုုတည္း ၾကည့္ၿပီးမခ်ဘူး။ ဘယ္ႏုုိင္ငံက ငါ့ရဲ႕မဟာမိတ္လည္း။ ဘယ္ႏုုိင္ငံက ငါ့ရဲ႕ရန္သူလည္း။ ဘယ္သူ႕ကုုိဘာေပးရင္ဘာရမလဲ။ အဲလုိပဲေတြး တာ။ ၂၀၀၇ ခုုႏွစ္ ၾသဂုုတ္လတုန္းက ျမန္မာႏုုိင္ငံေရႊသဘာ၀ဓာတ္ ေငြ႕သုုိက္ကထြက္တဲ့ သဘာ၀ဓာတ္ေငြ႕ကို တ႐ုတ္၊ အိႏ္ၵိယရယ္ ေတာင္ကိုရီးယားရယ္ သံုးႏုိင္ငံကေစ်းၿပိဳင္၀ယ္ၾကတယ္။ အဲ့ဒီထဲမွာ တရုတ္က ေစ်းအနည္းဆံုးေပးတယ္။ ျမန္မာစစ္အစိုးရက ေစ်း အနည္းဆံုးေပးတဲ့ တ႐ုတ္ကိုေရာင္းတယ္။ ဘာလို႔ေရာင္းလဲ ၂၀၀၇ ဇန္န၀ါရီတုန္းက တ႐ုတ္ကျမန္မာစစ္အစုိးရကို ကုလသမဂၢလံုၿခံဳေရး ေကာင္စီမွာ အကာအကြယ္ေပးဗီတုိသုံးေပးခဲ့လုိ႔ပဲ။ သေဘာက တုိင္းျပည္အတြက္ တကယ့္အေရးပါတဲ့ ဆံုးျဖတ္ခ်က္ေတြခ်တဲ့အခါ မွာစီးပြားေရးမက္လံုးတခုုတည္းနဲ႔ ဘယ္ႏုိင္ငံမွမခ်ဘူး။ ဒုုတိယ ကမၻာစစ္အၿပီးမွာ ဂ်ပန္ကိုအေမရိကားက အထူးအခြင့္အေရးေတြ အမ်ားႀကီးေပးခဲ့တယ္။ သူ market ႀကီးကိုဖြင့္ေပးထားတာ။ လုပ္ခြင့္အမ်ားႀကီးေပးတယ္။ အခ်ိန္အေတာ္ၾကာၿပီး မထိန္းႏုိင္ေတာ့မွ ဂ်ပန္ရဲ႕ေငြကို တန္ဖုုိး ျမွင့္ခုိင္းတာမ်ိဳးလုပ္ခဲ့တယ္။ ဒါ ၁၉၈၅ ေလာက္ မွာျဖစ္တာ။ Plaza Accord ဆုုိတာ။ အဲဒီမတုိင္ခင္မွာ ဂ်ပန္ကို သူေစ်းကြက္ကုုိ သူကာကြယ္ခြင့္ေပးၿပီး အေမရိကန္ကုုိေစ်းကြက္ကုုိ ေတာ့ ဒလေဟာ တင္ပုိ ့ခြင့္ေပးထားခဲ့တာ။ ဂ်ပန္ဟာအေမရိကန္ရဲ႕ မဟာမိတ္အျဖစ္ရွိေနျခင္းဟာ အေရွ႕အာရွအတြက္ အေမရိကန္ ျပည္ေထာင္စုရဲ ့အမ်ဳိးသားအက်ဳိးစီးပြားအတြက္ အက်ိဳးရွိတာပဲ။ အဲဒီလုိပဲ အေမရိကန္က ဥေရာပက မဟာမိတ္ေတြနဲ ့ ေနတုိးကို သူကိုယ္တုိင္ ပိုက္ဆံအကုန္ခံၿပီး စစ္ေရး၊ စီးပြားေရး ထူေထာင္ ေပးထားခဲ့တယ္။ ေျပာခ်င္တာကေတာ့ဗ်ာ ပထ၀ီႏုိင္ငံေရးကို ထည့္မစဥ္းစားဘဲနဲ႔ Globalization ကုိစဥ္းစားလုိ႔မရပါဘူး။ အမ်ိဳးသားအက်ိဳးစီးပြားနဲ႔ ယွဥ္လာရင္စီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္ တခု တည္းကိုၾကည့္လုိ႔မရပါဘူး။ ဒီလုိေျပာလုိ႔ စီးပြားေရးအေရးမႀကီးဘူးလို႔ေျပာတာမဟုတ္ပါဘူး။ တကယ့္တကယ္ super power ေတြဟာ စီးပြားေရးအက်ိဳးအျမတ္တခုတည္းကိုပဲ ၾကည့္မလုပ္ပါဘူး။ ႏုိင္ငံ ေရးကို အေလးထားစဥ္းစားေလ့ရွိပါတယ္။ အဲ့လုုိပဲက်ေနာ္တုုိ႕ ပဋိပက္ၡ ေတြနဲ့ျပြန္းေနတဲ့ ႏုုိင္ငံေတြ၊ ပထ၀ီအေနအထားအရ ဆူးၾကားက ဘူးလုိ႔ အကဲဆတ္တဲ့ေနရာမွာရွိေနတဲ့ႏုုိင္ငံေတြအတြက္ ဘက္စုုံ စဥ္းစားမွျဖစ္မွာပါ။

သစ္။ အခုကၽြန္ေတာ္တုိ႔ႏုိင္ငံမွာ ဖြဲ႔စည္းပံုျပင္ဆင္ေရး ဒါမွမဟုတ္ အသစ္ေရးဆြဲေရးအတြက္ ျငင္းခံုေနၾကတယ္။ ေျပာရရင္ေတာ့ constitution crisis ေပ့ါ။ အသစ္ေရးမလား၊ ျပင္မလားေပါ့။ အဲဒါနဲ႔ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ မွတ္ခ်က္ေလးေပးပါဦး။

ဇင္။ အမ်ားစုကေတာ့ ေနာက္ဆံုးမွာ ျပင္ဆင္ရမယ္ဆုိတာေပၚမူ တည္ၿပီးရလာဒ္ထြက္လာမွာပါ။ ျပင္ဆင္မယ္ဆုိရင္ ဘာေတြကိုျပင္မွာ လဲ။ ဘယ္လုိျပင္မွာလဲ။ သူ႔ရဲ႕ timing နဲ႔ priority အခ်ိန္ခ်င့္တြက္မႈနဲ့ ဦးစားေပးမယ့္ကိစ္ၥ ခ်င့္တြက္မႈေပ့ါဗ်ာ။ ကၽြန္ေတာ့အထင္ကေတာ့ ကိုယ့္အစုအဖြဲ႕ထဲမွာကိုယ္နဲ႕စိတ္တူကိုယ္တူေတြပဲ ေဆြးေႏြးၾကၿပီး ေတာ့ ကိုယ္ကုိယ္ကို ပိုတြက္ေနမယ္ဆုိရင္ေတာ့ အနာဂတ္မွာဒုက္ၡ ေရာက္ၾကမယ့္ အျဖစ္မ်ိဳးနဲ႔ႀကံဳႏုိင္တယ္။ဆုိပါေတာ့ဗ်ာ ၅၉(စ)လို ဟာမ်ိဳး။ ဒါအေရးႀကီးပါတယ္။ ေဒၚေအာင္ဆန္းစုၾကည္ သမ္ၼတ ျဖစ္ေရးဆုိတာ NLD ပါတီအတြက္လည္း အေရးႀကီးတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါကိုလူထုုဖိအားနဲ႔ႏုုိင္ငံတကာဖိအားနဲ႔ ျပင္ရင္ျဖစ္မွာပဲလုိ႔ ပံုေသ တြက္ထားၿပီး Plan B လုိ႔ေခၚတဲ့ ဒါမျဖစ္ရင္ဘာလုပ္မလဲဆုိတဲ့ ေနာက္ထပ္ျပင္ဆင္မႈေတြမရွိဘဲနဲ႔ ဆက္လုပ္မယ္ဆုိရင္ေတာ့ မွန္း ခ်က္နဲ႔ႏွမ္းထြက္မကိုက္တာေတြလည္း ရွိလာႏုိင္ပါတယ္။ ကၽြန္ေတာ့္ အေနနဲ႕ကေတာ့ ကိုယ္ျဖစ္ခ်င္တာေတာ့ မွန္တယ္။ အဲဒီျဖစ္ခ်င္တာ ေတြကလတ္တေလာျဖစ္ႏုိင္လား။ အခ်ိန္ေစာင့္ၿပီးမွ ျဖစ္မွာလား။ timing ဆုိတာ အဲဒါေပါ့ဗ်ာ။ အားလံုးကေတာ့ဗ်ာ စစ္တပ္က လႊတ္ေတာ္မွာ၀င္ထုုိင္ေနတဲ့ ၂၅% လည္း ေလွ်ာ့ခ်င္တယ္။ ကာလံု လည္း ဖ်က္ခ်င္တယ္။ ဦးပုိင္လည္း ဖ်က္ခ်င္တယ္။ ဒါေပမဲ့ အဲဒါေတြက လတ္တေလာျဖစ္ႏုိင္လား။ လတ္တေလာျဖစ္ႏုိင္ဖုိ႔ ကိုယ့္မွာအင္အားရွိလား။ အဲလုိမွမဟုတ္ဘူးဆိုရင္ လက္ေတြ႕ျဖစ္ ႏုိင္တာဘာလဲ။ ကၽြန္ေတာ္ထင္တယ္ ကၽြန္ေတာ္တုိ႔ခြဲျခားႏုိင္ရမယ္။ လတ္တေလာရယ္၊ ၾကားကာလျဖစ္ႏုိင္တာရယ္၊ ေရရွည္အတြက္ရယ္ ေပါ့။ အဲလုိမခြဲဘဲ တေပါင္းတည္းလုုံးေထြးၿပီး စဥ္းစားရင္ေတာ့ မွန္းခ်က္နဲ ့ႏွမ္းထြက္ မကုုိက္ရုုံသာမက အရပ္ဘက္-စစ္ဘက္ ဆက္ဆံ ေရး တင္းမာမႈန႔ဲ ့အမ်ိဳးသားရင္ၾကားေစ့ေရးလမ္းေၾကာင္းကို ထိခုိက္ မႈေတြကုုိပါ ႀကဳံေကာင္း ႀကဳံလာရႏုုိင္ပါတယ္။

သစ္။ ကၽြန္ေတာ္ေမးတာေတြကို အခ်ိန္ေပးၿပီးေျဖၾကားေပးတဲ့ အတြက္ကိုမင္းဇင္ကိုေက်းဇူးတင္ပါတယ္။ ျဖည့္စြက္ေျပာခ်င္တာ မ်ား ရွိရင္လည္း သိခ်င္ပါတယ္။

ဇင္။ ကၽြန္ေတာ္ကေတာ့ ႏုိင္ငံေရးလုပ္တဲ့အခါမွာ အတုိက္အခံေတြ ကလည္း နုိင္ငံေရးကို အမွတ္သညာနဲ႔ memory နဲ႔ စည္းရံုးတာမ်ိဳး သိပ္မလုပ္ေစခ်င္ဘူး။ history ကိုအားကိုးၿပီးႏုိင္ငံေရးလုပ္တာမ်ိဳးကို ကၽြန္ေတာ္ေတာ့ အားမေပးခ်င္ဘူး။ ငါတုိ႔က ဘယ္လုိသမုိင္းနဲ႔ လုပ္ခဲ့တာ ငါတို႔ကဘယ္လုိ အနစ္နာခံခဲ့တာ။ ဘယ္သူေတြကေတာ့ ဘယ္လုိဆုိတာမ်ိဳးေလာက္နဲ႕ေတာ့ မသြားေစခ်င္ဘူး။ တုိင္းျပည္ အတြက္ vision ေပါ့။ ငါ့ႏုိင္ငံကို ဘယ္လုိတည္ေဆာက္ခ်င္တာ၊ ငါ့ႏုိင္ငံရဲ႕စီးပြားေရး၊ က်န္းမာေရး၊ ပညာေရးနဲ႔ပတ္သက္ၿပီး ဘယ္လုိ စဥ္းစားထားတယ္ေပါ့။ အဲလုိမ်ိဳး policy ေတြ program ေတြနဲ႔ သြားေစခ်င္တယ္။ အဲဒါေတြကိုလူထုုကုုိခ်ၿပၿပီး vision ေတြၿပိဳင္ ၾကမယ္။ အဲလုိျဖစ္ေစခ်င္တယ္။ ခက္ေတာ့ခက္ပါတယ္။ အဲလိုမဟုတ္ ဘဲနဲ႔ လူေတြရဲ႕ အမွတ္သညာကိုပဲဆြေပးၿပီး ဘယ္သူကေတာ့ေကာင္း တယ္။ ဘယ္သူကမေကာင္းဘူးဆိုၿပီး အျဖဴ-အမဲ Black & White ကစားပြဲမ်ိဳး၊ စဥး္စားပံုမ်ိဳးကို ကၽြန္ေတာ္ကမလုပ္ေစခ်င္ဘူး။ ဘာလုိ႔လဲဆုိေတာ့အဲဒီလုိလုပ္လုိ႔ရွိရင္တစ္ဖက္ကလည္းအထိနာတယ္။ အထိနာေတာ့ မေကာင္းတဲ့အဖ်က္အင္အားစုေတြကလည္း ဘာ လုပ္ႏုိင္ လည္းဆုိေတာ့ ခုနေျပာတဲ့အမ်ိဳးဘာသာသာသနာတုိ႔၊ ေသြး က စကားေျပာတယ္တုိ႔ ဘာသာေရးအထိကရုဏ္းေတြနဲ႔ ျပန္တံု႔ ျပန္မယ္။ သေဘာကေတာ့ဗ်ာကိုယ္က history ကုိအားကိုးၿပီးလုပ္ ရင္ဟုိဘက္က biology ကိုအားကိုးၿပီးျပန္လုပ္မွာပဲ။ ဒါမွ သမုုိင္း ေကာင္းတဲ့ လူ