တိရစၦာန္ အခြင့္အေရး မ်ားက လက္မခံ သည့္အရာ မ်ား

တိရစၦာန္ အခြင့္ အေရး မ်ားက တိရိစၦာန္ ရုံမ်ား (Zoos) ကုိ လက္မခံ ပါ တိရစၦာန္႐ံု ေတြမွာ လူေတြကို ရယ္ရႊင္ျမဴးေဖ်ာ္ေျဖဖို႔အတြက္တိရစၦာန္ ေလးေတြကို ဝယ္ယူ၊ ေရာင္းခ်၊ လဲ လွယ္၊ သားေဖာက္၊ ေရာင္းခ် ပို႔ ေဆာင္ျခင္း စတာေတြကို ျပဳလုပ္ ပါတယ္။ တိရစၦာန္မ်ား ေစာင့္ေရွာက္ ကာကြယ္ေရးအဖြဲ႕ႀကီးတစ္ခုျဖစ္တဲ့ PETA က တိရစၦာန္ေတြကို တိရစၦာန္႐ံု ေတြမွာ ေလွာင္အိမ္နဲ႔ ေမြးျမဴထား ရွိျခင္းဟာ သူတို႔ရဲ႕ အေျခခံ လိုအပ္ ခ်က္ေတြကို မရရွိေစဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။ တိရစၦာန္႐ံုေတြမွာ သားေဖာက္တဲ့ တိရစၦာန္ေလးမ်ားဟာ ခ်စ္စရာ ေကာင္းျခင္းဆိုတဲ့ အခ်က္တစ္ခုက လြဲၿပီး က်န္တဲ့စ႐ိုက္ လကၡဏာေတြ ေပ်ာက္ဆံုးသြားပါတယ္။ အခ်ိဳ႕ တိရစၦာန္႐ံုေတြဟာ ယခု အခ်ိန္အထိ ေတာထဲက တိရစၦာန္ အ႐ိုင္းေတြကို တင္သြင္းေမြးျမဴေနဆဲပဲ ျဖစ္ပါတယ္။

ေယဘုယ်အားျဖင့္ တိရစၦာန္႐ံု ေတြနဲ႔ သားရဲေဘးမဲ့ဥယ်ာဥ္ေတြဟာ တိရစၦာန္ေတြရဲ႕ သဘာဝအျပဳအမူေတြ ျဖစ္တဲ့ ပ်ံသန္းျခင္း၊ ေရကူးျခင္း၊ သားေကာင္လိုက္ျခင္း၊ သစ္ပင္တက္ ျခင္း၊ ဖမ္းယူမ်ိဳခ်ျခင္း၊ တြင္းတူးျခင္း၊ အစာရွာျခင္း၊ စူးစမ္းေလ့လာျခင္း၊ အေဖာ္အေပါင္းေရြးခ်ယ္ျခင္းစတာေတြ ကို အႀကီးအက်ယ္ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ကန္႔သတ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ထားသလို ျဖစ္ေန ပါတယ္။ အဲဒီလို စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာနဲ႔ ႐ုပ္ပိုင္းဆိုင္ရာ ေႏွာင့္ယွက္ခ်ဳပ္ခ်ယ္ ခံရျခင္းမ်ားဟာ မူမမွန္တဲ့ စိတ္ေရာဂါ ႏွင့္ မိမိကိုယ္မိမိ ထိခိုက္ေစေသာ အျပဳ အမူမ်ား(ေခါင္းကို တစ္စံုတစ္ရာႏွင့္ ေဆာင့္ျခင္း၊ အေမြးအေတာင္မ်ား ဆြဲ ႏုတ္ျခင္းစသည့္ ကိုယ့္ကိုယ္ကို နာ က်င္ေစေသာ အျပဳအမူမ်ားျပဳလုပ္ ျခင္း၊ သြက္သြက္ခါေအာင္ ခုန္ေပါက္ လႈပ္ရမ္းျခင္း၊ ဂနာမၿငိမ္ျခင္းစသျဖင့္) ကို ျဖစ္ေပၚေစပါတယ္။ ႀကီးမားၿပီး နာမည္ေက်ာ္ေသာ တိရစၦာန္႐ံုမ်ားေတာင္မွ မလိုခ်င္ေသာ၊ အသံုးမတည့္ေတာ့ေသာ တိရစၦာန္မ်ား ကို စြန္႔ပစ္ျခင္းႏွင့္ ေတာ႐ိုင္းတိရစၦာန္ မ်ားကို ဝယ္ယူအသံုးျပဳျခင္းကဲ့သို႔ေသာ မေလ်ာ္ကန္သည့္ အျပဳအမူမ်ားကို ေဆာင္ရြက္ေနၾကပါတယ္။

၂၀ဝ၃ ခုႏွစ္က San Diego တိရစၦာန္႐ံုႏွင့္ Tampa's Lowry Park Zoo တိရစၦာန္ဥယ်ာဥ္တို႔ဟာ ဆြစ္ဇာလန္ ႏိုင္ငံမွ အာဖရိကဆင္ ၁၁ ေကာင္က ဖမ္းဆီးတင္ပို႔တာကို လက္ခံရယူခဲ့ တယ္။ ၂၀ဝ၆ ခုႏွစ္မွာ Denver, Houston, Litchfield Park, Arizona, San Antonio, San Diego, Tampa စသည့္ေနရာမ်ားမွ အသိအမွတ္ျပဳ နာမည္ေက်ာ္ တိရစၦာန္ ဥယ်ာဥ္မ်ားက အာဖရိကမွ တရားမဝင္ ဖမ္းဆီးတင္သြင္းလာေသာ ေမ်ာက္ ၃၃ ေကာင္ကို ဝယ္ယူခဲ့တယ္။ သားရဲ တိရစၦာန္ထိန္းသိမ္းေရး လႈပ္ရွားသူမ်ား က ေနရပ္ေတာထဲကို ျပန္လႊတ္ေပး ဖို႔ ေျပာၾကားတာကို လက္မခံခဲ့ပါဘူး။ တိရစၦာန္ဥယ်ာဥ္ေတြက ၄င္းတို႔ ဟာ မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္လုနီးပါး တိရစၦာန္ေတြကိုထိန္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ ထားတဲ့ေနရာသဖြယ္ေစာဒကတက္ၾကတယ္။

ဒါေပမယ့္ တိရစၦာန္႐ံုေတြဟာ လူေတြ စိတ္ဝင္စားၿပီး လူသိမ်ား ေက်ာ္ၾကားတဲ့ ရွားပါးတိရစၦာန္အခ်ိဳ႕က သာ ေမြးျမဴျပသထားျခင္းျဖစ္တယ္။ ကာကြယ္ေပးရန္ လိုအပ္ေနၿပီး နာမည္ မႀကီးတဲ့ မ်ိဳးစိတ္ေတြကို ဥေပကၡာျပဳ ထားပါတယ္။ တိရစၦာန္႐ံုမွာရွိေနတဲ့ တိရစၦာန္အမ်ားစုဟာ မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ ကြယ္မယ့္ အႏၱရာယ္က်ေရာက္မေနပါ ဘူး။ ရွားပါးတိရစၦာန္ေတြကို ဖမ္းဆီး ခ်ဳပ္ေႏွာင္ထားၿပီး အရွင္လိုက္ ထိန္း သိမ္းထားျခင္းဟာ အဲဒီရွားပါးတိရစၦာန္ ေတြရဲ႕ ေတာ႐ိုင္းေကာင္ေရနဲ႔ က်က္ စားတဲ့ ဓေလ့ေတြကို ကာကြယ္မေပး ႏိုင္ပါဘူး။ တိရစၦာန္႐ံုမွာ ထိန္းသိမ္း ေမြးျမဴျခင္းဟာ မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္ မသြားေအာင္ ကာကြယ္ေရးမွာ သိပ္ ၿပီး အသံုးမဝင္၊ အေရးမပါပါဘူး။

ရွားပါးတိရစၦာန္ေတြကို တိရစၦာန္ ႐ံုေတြမွာသားေဖာက္ၿပီးသဘာဝေတာ ထဲကို လႊတ္ေပးဖို႔ဆိုတာကလည္း သူတို႔မွာ ရွင္သန္ေအာင္ရပ္တည္ႏိုင္တဲ့ အရည္ အေသြးမရွိလို႔ လႊတ္ေပးဖို႔ မျဖစ္ႏိုင္ပါဘူး။ ေတာ႐ိုင္းတိရစၦာန္ေတြ ဆီကိုသူတို႔ဆီက ေရာဂါပိုးမႊားေတြ ေတာင္မွ ကူးစက္ႏိုင္ပါေသးတယ္။ တိရစၦာန္႐ံုထဲမွာ ဆင္ကေလးေတြ၊ ပန္ဒါဝက္ဝံေလးေတြစသျဖင့္ ကေလး ေမြးဖြားျခင္း ဟာ ရွင္းရွင္းေလးပါပဲ။ အဲဒီတိရစၦာန္႐ံုကို လူေတြ လာေရာက္ ၾကည့္႐ႈဖို႔ ဆြဲေဆာင္မႈတစ္ခု ျဖစ္လာ ႐သံု ာပါပ။ဲ သဘာဝပတ္ဝန္းက်င္နဲ႔ သားရဲတိရစၦာန္ ထိန္းသိမ္းေရးမွာ ဘာမွအသံုးမဝင္ပါ ဘူး။ ရလဒ္အေနနဲ႔ တိရစၦာန္႐ံုထဲမွာ ပြားမ်ားလာတဲ့ တိရစၦာန္ေတြဟာ မ်ား ျပားက်ပ္သိပ္လာတဲ့အခါ အိုမင္းမစြမ္း ေတာ့တဲ့ တိရစၦာန္႐ံု ဇာတိဖြား တိရစၦာန္ႀကီးမ်ားဟာ တိရစၦာန္႐ံုရဲ႕ ေနာက္ေဖးလူျမင္ကြင္းကြယ္ရာက ဂိုေဒါင္လိုေနရာမ်ားမွာ၊ ဒါမွမဟုတ္ လမ္းေဘးဆပ္ကပ္ျပပြဲ အငယ္စား ေလးမ်ားမွာ၊ ဒါမွမဟုတ္ တိရစၦာန္ လက္ကားေရာင္းခ်သူမ်ားထံမွာ၊ ဒါမွ မဟုတ္ ေလလံတင္ေရာင္းခ်တဲ့ေဈး ေတြမွာ သနားစဖြယ္ေရာက္ရွိသြားပါ ေတာ့တယ္။

World Conservation Union ရဲ႕ ၂၀ဝ၄ ခုႏွစ္က အစီရင္ခံ စာအရ ကမၻာ့ဇီဝမ်ိဳးစံု မ်ိဳးကြဲမ်ားဟာ လူသားေတြရဲ႕ အျပဳအမူေတြေၾကာင့္ က်ဆင္းျမဲ က်ဆင္းေနၿပီး အက်ိဳးဆက္ အေနနဲ႔ ပတ္ဝန္းက်င္ ညစ္ညမ္းျခင္း၊ ရာသီဥတုေျပာင္းလဲျခင္း၊ သားရဲ တိရစၦာန္မ်ား၏ စားက်က္ဓေလ့မ်ား ေျပာင္းလဲျခင္းတို႔ျဖစ္ေပၚလာပါတယ္။ တိရစၦာန္ေတြအတြက္ စားစရာ ရွားပါး လာျခင္း၊ တိရစၦာန္ေတြကို ဖမ္းဆီး ေရာင္းဝယ္ေဖာက္ကားျခင္းတို႔ေၾကာင့္ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီလိုမ်ိဳး ဇီဝမ်ိဳးစံု မ်ိဳးကြဲေတြ က်ဆင္းေနတာကို ဖမ္း ဆီး သားေဖာက္ျခင္းက မေျဖရွင္းေပး ႏိုင္ပါဘူး။ လက္ရွိအခ်ိန္မွာ တိရစၦာန္ မ်ိဳးစိတ္ ၇၀ဝ၀ ေက်ာ္ဟာ မ်ိဳးသုဥ္း မယ့္ အၱရာယ္နဲ႔က်ေရာက္ေနပါ တယ္။

တကယ္ေတာ့ တိရစၦာန္႐ံုေတြ မွာ အသံုးျပဳေနတဲ့ ေဒၚလာသန္းေပါင္း မ်ားစြာဟာ သားရဲတိရစၦာန္ ေစာင့္ ေရွာက္ေရးနဲ႔ သဘာဝစားက်က္ေနရာ မ်ား ကာကြယ္ေရးလုပ္ငန္း စီမံခ်က္ မ်ားမွာ ထည့္ဝင္သံုးစြဲလိုက္မယ္ဆိုရင္ ပိုၿပီး အက်ိဳးရွိပါလိမ့္မယ္။ ဂိုေဒါင္(တိရစၦာန္႐ံု)ထဲမွာ တိရစၦာန္ေလးေတြကို ေမြးထားျခင္းဟာ သူတို႔ကို မ်ိဳးသုဥ္းေပ်ာက္ကြယ္ျခင္းမွ ကာကြယ္တဲ့ နည္းလမ္းမဟုတ္ပါဘူး။ တိရစၦာန္႐ံုေတြရဲ႕ ကယ္တင္ျခင္းဆို တာဟာ တိရစၦာန္ေတြကို ကာကြယ္ ေစာင့္ေရွာက္ထားတာလို႔ လိမ္လည္ ေနတဲ့ တိရစၦာန္အက်ဥ္းေထာင္ Animal Prisons မ်ားသာျဖစ္ပါ တယ္။ တိရစၦာန္႐ံုမ်ားမွာ ေငြေၾကး ကုန္က်ခံမယ့္အစား သဘာဝ ေတာ ႐ိုင္း တိရစၦာန္မ်ားကို ကာကြယ္ေန တဲ့ အဖြဲ႕အစည္းမ်ားကိုသာ ေထာက္ပံ့ ကူညီမႈ ေပးလိုက္ပါ။

ခိုင္မြန္ေက်ာ္

မူရင္းလင့္က ဒီမွာပါ။