ေရသတိျပဳ

ကမၻာလံုးဆိုင္ရာ ေရညီလာခံမွာ ျပသထားေသာ ကမၻာလံုးမွာ ခ်ိတ္ဆဲြထားသည့္ ေရပုလင္းမ်ားကို လွည့္လည္ၾကည့္႐ႈေနစဥ္။

ကမာၻနဲဲ႔တ၀ွန္း တျဖည္းျဖည္း ေသာက္သံုးေရရွားပါးလာေနတဲ့ ျပႆနာနဲ႔ လူတိုင္းအတြက္ လိုအပ္ တဲ့ ေသာက္သံုးေရနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး ျပႆနာျဖစ္မလာေအာင္ သတိရွိၾကဖို႔ ရည္ရြယ္ လႈပ္ရွားတဲ့ World Water Week လို႔ေခၚတဲ့ ႏိုင္ငံတကာ ေရသီတင္းပတ္ အေၾကာင္းတင္ျပေပးထားပါတယ္။ ၾသဂုတ္လ ၂၆ ရက္ေန႔ကေန ၃၁ ရက္ေန႔ကို ၂၀၁၂ ခုႏွစ္အတြက္ ေရသီတင္းပတ္အျဖစ္ သတ္မွတ္ၿပီး ဒီႏွစ္မွာေတာ့ ေရနဲ႔ စားနပ္ရိကၡာ ဖူလံုေရး ဆိုတဲ့ ေဆာင္ပုဒ္ထားၿပီး က်င္းပပါတယ္။ ဆြီဒင္ႏိုင္ငံ Stockholms စေတာ့ဟုမ္းၿမိဳ႕မွာရွိတဲ့ စေတာ့ဟုမ္း ႏုိင္ငံတကာ ေရသိပၸံ SIWI က ၁၉၉၁ ခုႏွစ္ ကစၿပီး ကမာၻနဲ႔တ၀ွန္း ေရျပႆနာေပၚေနတာကို အေျဖရွာဖို႔ ႏွစ္စဥ္ ႀကီးမႉးက်င္းပေနတာပါ။

ေသာက္သံုးေရ ျပႆနာမွာ ေရဘယ္ေလာက္လိုအပ္တယ္ဆိုတာနဲ႔ ေရကို ဘယ္အတုိင္းအတာ အထိ ျဖန္႔ျဖဴးေပးႏုိင္တယ္ဆိုတဲ့ အေပၚမွာ မူတည္ေနတာ ေတြ႔ရတယ္လို႔ ႏိုင္ငံတကာေရသိပၸံက ေရ သီတင္းပတ္ အစည္းအေ၀းက်င္းပေရး တာ၀န္ခံ Jans Berggren က ေျပာပါတယ္။

“သကၠရာဇ္ ၂၀၃၀ ကိုေရာက္တဲ့အခါ ကမာၻတ၀ွ္eးမွာ လိုအပ္တဲ့ ေရပမာဏထဲက ၄၀ % ေလာက္ ပဲ ေရေပးေ၀ႏိုင္ေတာ့မယ္လို႔ ကုလသမဂၢက တြက္ခ်က္ထားတာပါ။”

၁၉၉၀ ကေန ၂၀၁၀ ႏွစ္ေတြအတြင္းမွာ လူသန္းေပါင္း ၁,၈၀၀ အတြက္ သန္႔ရွင္းေရးအတြက္ သံုးေရ ရရွိမႈ ပိုတိုးတက္လာသလို သန္းေပါင္း ၂,၀၀၀ ေလာက္အတြက္ ေသာက္သံုးေရသန္႔ပါ ဖူလံုခဲ့ေပ မယ့္ လူသန္းေပါင္း ေထာင္နဲ႔ခ်ီၿပီး ဒီလိုအေျခခံရပိုင္ခြင့္ေတြ ဆံုး႐ံႈးခဲ့ရတယ္လို႔ ကုလသမဂၢက အစီရင္ခံစာ ထုတ္ျပန္ပါတယ္။

ကုလသမဂၢ ရဲ့ WHO ကမာၻ႔က်န္းမာေရးအဖြဲ႔ သဘာ၀ပတ္၀န္းက်င္နဲ႔ လူထုက်န္းမာေရးဆိုင္ရာဌာန ဒါရိုက္တာ Maria Neira ကေတာ့ ဒီလူေတြအတြက္ က်န္းမာေရးဟာ ေသာက္ေရ သံုးေရသန္႔ ရရွိ ႏိုင္တဲ့ အေပၚမွာ မူတည္ေနတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါဟာလည္း ႏိုင္ငံအစိုးရပိုင္းက ဘယ္ အတိုင္း အတာ အထိ ဒီကိစၥမွာ ရင္းႏွီးျမႈပ္ႏွံၿပီး ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ေပးတယ္ ဆိုတဲ့အေပၚမွာ အမ်ားႀကီး တည္ ေနတယ္လို႔ ေျပာပါတယ္။

“တကယ္ဆို လူေပါင္း ႏွစ္သန္းေလာက္ တႏွစ္-တႏွစ္ ေသဆံုးေနၾကရတာဟာ သန္႔ရွင္းတဲ့ ေသာက္ သံုးေရ မရတဲ့အတြက္ ျဖစ္တတ္တဲ့ ၀မ္းပ်က္၀မ္းေလွ်ာ ေရာဂါလုိမ်ဳိး က်န္းမာေရးနဲ႔ ဆက္ႏြယ္ေန တဲ့ ေရာဂါမ်ိဳးစံုေၾကာင့္ ပါ။ ဒီလိုႏွစ္စဥ္ လူ၂ သန္းေလာက္ ေသဆံုးေနတာေတြအတြက္ တကယ္ဆို ရင္ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ႏိုင္ ပါရက္နဲ႔ ၾကံဳေနရတာပါ။

ကုလသမဂၢက ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲ ႏိုင္ငံေပါင္း ၇၄ ႏိုင္ငံမွာ အခ်က္အလက္ေတြ စုေဆာင္းၿပီး ေတြ႔ခဲ့တာေတြကို အစီရင္ခံစာ ေရးသားခဲ့ပါတယ္။ အမ်ားအားျဖင့္ဆိုရင္ ေ၀းလံတဲ့ ေက်းလက္ေဒသေတြမွာ ဒီလို ေရ သန္႔ မရႏိုင္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းဟာ တတ္သိနားလည္မွႈ မရွိတာအျပင္ ကၽြမ္းက်င္လုပ္သား မရွိတာ ကလည္း အဓိကအေၾကာင္းအေနနဲ႔ ပါေနတာကို ေတြ႔ခဲ့ရပါတယ္။

ဥပမာ ရြာတရြာမွာ ေရရဖို႔ အတြက္ ေရတြင္းက ေမာင္းတံကို လက္နဲ႔ပဲ ေမာင္းတင္ရတာမို႔ တကယ္ လို႔ ဒီေမာင္းတံပ်က္လို႔ ျပင္တတ္တဲ့ သူမရွိရင္ ေရရဖို႔ ခက္ခဲတာမ်ိဳးကအစ တတ္သိနားလည္သူ မရွိတာနဲ႔ အစိုးရပိုင္းက လွ်စ္လွ်ဴရႈတာခံရလို႔ အသိပညာခ်ဳိ႕တဲ့ရာကေန က်န္းမာေရးအတြက္ပါ ထိခိုက္တာမ်ိဳး ကို ၃၀ % ေလာက္ ေတြ႔ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

ေရသီတင္းပတ္ ညီလာခံတာ၀န္ခံ Breggren ကေတာ့ အစိုးရပိုင္းက ေသာက္သံုးေရ ျဖန္႔ျဖဴးေပး တဲ့ ေနရာမွာလည္း အေတာ္မ်ားမ်ား အေလအလြင့္ေတြ ရွိေနတာ ေတြ႔ရတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။

“ဆိုးတာတခုက ကၽြန္ေတာ္တို႔ေတြဟာ ေရကိုမလုိအပ္ဘဲ အလြန္အကၽြံ ျဖဳန္းတီးေနၾကတာ ေတြ႔ရ ပါတယ္။ အစားအေသာက္ထုတ္လုပ္တဲ့ ေနရာေတြမွာဆို ေရကို သံုးသင့္တာထက္လြန္ၿပီး အေတာ္ေလးျဖဳန္းၾကသလို အစားအေသာက္ေတြကို ၾကည့္ရင္လဲ ထုတ္သေလာက္ တကယ္ မစားဘဲ အေလအလြင့္ျဖစ္ေစတာက ပိုမ်ား ေနတာပါ။ တကယ္တမ္းျပန္ၾကည့္ရင္ ကမာၻေပၚမွာ ထုတ္လုပ္တဲ့ စားနပ္ရိကၡာေတြရဲ့ ထက္၀က္ဟာ တကယ္စားသံုးသူေတြ စားရတာမဟုတ္ဘဲ စိုက္ပ်ိဳးေျမေတြမွာ ျဖစ္ေစ စားသံုးသူေတြဆီပို႔ေပးတဲ့ လမ္းေၾကာင္းမွာပဲ ေလလြင့္ ပ်က္စီးၾက တာ ေတြ႔ရပါတယ္။”

စားနပ္ရိကၡာပိုင္းမွာတင္ အလဟႆ ျဖစ္ၾကရတာမဟုတ္ဘဲ ဒါဟာ ေရကိုပါ ျဖဳန္းတီးရာ ေရာက္ တယ္လုိ႔လည္း သူကျမင္ပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့ အစားအေသာက္ေတြရေအာင္ ေရကို အဓိက သံုးရလို႔ပါ- လို႔ ဆိုပါတယ္။

“ဖြံ႔ၿဖိဳးဆဲႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ စံနစ္တက် သိုေလွာင္ႏိုင္ဖို႔ ေနရာေတြနဲ႔ အေျခခံ အေဆာက္အအံုေတြ မရွိၾကတဲ့အတြက္ စိုက္ကြင္းေတြက ထြက္သမွ် စားနပ္ရိကၡာ ေတြထဲက အေတာ္မ်ားမ်ား ဟာေလ လြင့္ကုန္ပါတယ္။ ပုပ္သိုးကုန္ပါတယ္။ အလကား ျဖစ္ကုန္တာပါ။ ဒီအေျခခံ အေဆာက္အအံုေတြ ထဲမွာ လမ္းေတြ၊ တံတားေတြလည္း ပါပါ တယ္။ စားေသာက္ကုန္ေတြကို ေခ်ာေခ်ာေမာေမာ မတင္ပို႔ႏိုင္တဲ့အတြက္ ဒီ စားေသာက္ပင္ေတြ စိုက္ပ်ဳိးရာမွာ သံုးတဲ့ေရေတြကို ျဖဳန္းပစ္ရာ ေရာက္ ပါတယ္။ အေနာက္ႏိုင္ငံေတြမွာဆိုရင္ အစားအေသာက္ေတြကို လႊင့္ပစ္တတ္ၾက တာေၾကာင့္ ေရ ကိုပါ ျဖဳန္းရာေရာက္တာပါ။”

အေမရိကန္ ႏုိင္ငံနဲ႔ ဥေရာပႏိုင္ငံေတြမွာ တႏွစ္တႏွစ္ မစားမေသာက္ဘဲ လႊင့္ပစ္ေနတဲ့ စားစရာေတြ ဟာ တန္ဖိုးအေနနဲ႔တြက္ရင္ အေမရိကန္ေဒၚလာ သန္းေထာင္ေပါင္း ၃ သန္းဖိုးေလာက္ ရွိေနတယ္လို႔ သူကတြက္ျပပါတယ္။

“ေရနဲ႔ စိုက္ပ်ဳိးၿပီးမွရတဲ့ အစားအေသာက္ေတြကို ျဖဳန္းတီးလို႔ ေရေတြ အလကားျဖစ္ရ႐ံု တင္မက ဘဲ ေရျဖန္႔ေ၀တဲ့စံနစ္မွာလည္း ေရအလဟႆ ျဖစ္တာေတြ ရွိေနပါတယ္။ တကယ္ဆို အလြယ္ တကူ ျပင္လုိက္လို႔ရတဲ့ အိမ္သံုးေရပိုက္ေတြ၊ ပိုက္ေခါင္းေတြမွာ ေရယိုေနတာမ်ိဳးကို မျပင္ၾကတာေတြ ရွိေနသလို ေရသြယ္ေျမာင္းေတြ စံနစ္မက်တာနဲ႔ အပင္ေတြအတြက္ ေရကို လိုသလို မေပးတတ္ တာေတြကလည္း ေရကို ျဖဳန္းတီးေန သလို ျဖစ္ေနပါတယ္။ တခါတေလ အပင္အတြက္ ေရ လိုသေလာက္မရသလို တခါတေလမွာ ေရျမဳပ္ၿပီး အပင္ေတြ ပ်က္စီးကုန္တတ္ပါတယ္။

တခါတေလလည္း သဲကႏၱာရလို ေနရာမ်ဳိးမွာ စပါးသြားစိုက္ၿပီး ေရပမာဏအေတာ္မ်ားမ်ားကို အေငြ႔ပ်ံၿပီး ဆံုးေစတာမို႔ ေရမလုိအပ္ဘဲ ဆံုး႐ံႈးရတာကို ပံုစံမ်ိဳးစံုနဲ႔ ေတြ႔ရတတ္ပါတယ္။”

ဒီလို ေရနဲ႔ အစားအစာေတြကို အေတာ့္ကို ျပဳန္းတီးကုန္တာေတြ ေတြ႔ေနရေပမယ့္ တကယ္ သတိထားရင္ ေရကိုေရာ အစားအစာေတြကိုပါ ထိမ္းသိမ္းေစာင့္ေရွာက္ႏိုင္တဲ့ နည္းလမ္းေတြက လက္တကမ္းမွာ ရွိေနတာကို ေတြ႔ရမွာပါလို႔လည္း ေျပာပါတယ္။

“ဒီလို လက္ရွိႀကံဳေနရတဲ့ ျပႆနာေတြေျဖရွင္းႏိုင္ဖို႔ ေရကို အလဟႆမျဖစ္ေစဖို႔ နည္းပညာေတြ၊ စီမံခန္႔ခြဲမႈ အတတ္ပညာေတြ အမ်ားႀကီး ရွိပါတယ္။ စာအုပ္စာတမ္း ေတြ ရွိေနေပမယ့္ လက္ေတြ႔ လိုက္ မလုပ္ၾကလို႔ပါ။ ဒါဟာ ေရျပႆနာ အတြက္ ေျဖရွင္းရမယ့္နည္းေတြကို လူထုတင္မက အုပ္ခ်ဳပ္ေရးပိုင္းကပါ မသိၾကလို႔ ႀကံဳေနရတယ္လို႔လည္း က်ေနာ္ ထင္ပါတယ္။”

မၾကာေသးခင္က က်င္းပခဲ့တဲ့ ကမာၻစီးပြားေရး ညီလာခံမွာေတာ့ ကမာၻ႔စီးပြားေရး ေခါင္းေဆာင္ေတြ က ေရေခၽြတာေရးနဲ႔ ေသာက္သံုးေရ မျပတ္လပ္ေအာင္ ကာကြယ္ ထိမ္းသိမ္းဖို႔ တကမာၻလုံး အတိုင္း အတာနဲ႔ လုပ္ေဆာင္ဖို႔ လိုအပ္ေနၿပီဆိုတာကို သေဘာေပါက္ၾကပါတယ္လို႔ ႏိုင္ငံတကာ ေရသိပၸံ က ေရသီတင္းပတ္ညီလာခံ က်င္းပေရးတာ၀န္ခံက ေျပာပါတယ္။

လူတုိင္းအတြက္ ေရေကာင္းေရသန္႔ရဖို႔ အေရးႀကီးတာမို႔ တကမာၻလံုး အတိုင္းအတာနဲ႔ ေရကို ေခၽြေခၽြတာတာသံုးစြဲၿပီး ေလလြင့္မႈမရွိေအာင္ ၀ိုင္း၀န္းထိမ္းသိမ္းဖို႔ လိုအပ္ပါ တယ္ ။